Blog: De Skieven Architek
Kapitein Haddock kan schelden. Hij heeft daar een talent voor en is bovendien heel vindingrijk en origineel. Iedereen kent natuurlijk zijn beroemde ‘duizend bommen en granaten!!’ en ‘zoetwatermatroos !!’ Er schijnt een vroege uitgave van een Kuifje album te bestaan waarin kapitein Haddock iemand uitscheldt voor ‘architect’. Ik ben al lang op zoek naar dat Kuifje album maar heb het nog niet kunnen vinden. Ik blijf zoeken.
Het is mij wel eens opgevallen dat bijna iedereen wel een mening heeft over architecten. Volgens mij eerder dan over andere beroepen als treinmachinist, hovenier of kaakchirurg. Als je op een feestje zegt dat je architect bent dan geeft dat meteen een aanleiding voor een gesprek. Er komt er altijd wel een verhaal los. Over een mooi ontwerp of juist een slechte ervaring.
Sommige mensen hebben een romantisch beeld van het beroep van architect. Dat architecten zo lekker creatief bezig zijn en mooie gebouwen tekenen. En dat een architect natuurlijk in een zelf ontworpen huis woont en in een klassieke Saab cabrio rijdt. Het beroep architect geeft ook nog steeds maatschappelijke status. Architect is zoals bijvoorbeeld piloot en arts een sexy beroep. Op datingsites bijvoorbeeld staat ‘architect’ best goed op je profiel. Maar het kan ook heel anders. Laatst was ik weer op zo’n feestje en ik raakte aan de praat met een echtpaar dat hun huis aan het verbouwen was. Er ging daar van alles mis. Zij wezen de architect aan als schuldige van alle ellende. Er zat veel boosheid en ik kreeg een hele bak ellende over me heen. Ik hoorde hun verhaal aan en probeerde, zo objectief en voorzichtig mogelijk, het toch een beetje op te nemen voor mijn collega. Ik kreeg meteen de wind van voren. Ze vonden me al snel net zo’n arrogante lul als hun architect. Ze spraken het woord ‘architect’ bijna kokhalzend uit.
Ik moest weer aan kapitein Haddock denken.
Een paar jaar geleden was ik met mijn vriendin in de Brusselse wijk De Marollen. De Marollen is een echte volksbuurt, een beetje zoals de Jordaan vroeger was in Amsterdam. Iedere dag is er de beroemde rommelmarkt op het Vossenplein. Wij vinden het altijd leuk om op zo’n markt een beetje rond te struinen. Aan het Vossenplein zat het restaurant ‘De Skieven Architek’. Ze serveerden daar authentieke Belgische gerechten. We hebben daar heerlijk gegeten en als souvenir een paar bierglazen gekocht met een ‘De Skieven Architek’ opdruk.
In Brussel betekent ‘architect’ niet alleen bouwmeester maar ook knoeier of prutser. Het gebruik van het woord ‘architect’ als scheldwoord is in de Marollen ontstaan.
In de tweede helft van de 19e eeuw gaf de Belgische koning Leopold II opdracht het Paleis van Justitie te bouwen. Het moest gebouwd worden op de voormalige Galgenberg in de Marollen. Een deel van de arme volkswijk moest hiervoor het veld ruimen. Ik kan me voorstellen dat Leopold II zich heeft laten inspireren door de werkwijze van zijn Franse collega Napoleon III. Die gaf in diezelfde periode de opdracht aan Haussmann om Parijs grootscheeps te verbouwen. Inspraak bestond toen nog niet en onder Haussmanns supervisie moesten complete Parijse woningblokken en volksbuurten plaatsmaken voor een nieuw stelsel van brede boulevards en grootschalige nieuwbouw. Wellicht met die werkwijze in gedachten gaf Leopold II aan architect Joseph Poelaert de volledige volmacht om zijn prestigieuze Justitiepaleis te realiseren.
Duizenden Marolliens werden onteigend en een groot deel van de volksbuurt werd met de grond gelijk gemaakt. De Marolliens richtten hun woede op de architect Poelaert. Zij achtten hem verantwoordelijk voor hun ellende en zo ontstond de spotnaam ‘skieven architek’. In deze context betekent ‘skieven’ vals, gemeen, incompetent en onbetrouwbaar. In het dialect van de Marollen is ‘architect’ nog steeds één van de ergste scheldwoorden.
Poelaert ontwierp een gebouw in classicistische stijl maar koos ervoor om de schaal en de verhoudingen buitenproportioneel te maken. Het gebouw negeert volledig elke menselijke maat om zo de absolute suprematie van de rechtsmacht tegenover het individu te benadrukken. Het Paleis van Justitie is zelfs groter dan de Sint Pieter in Rome en was destijds het grootste gebouw van Europa. Het ligt bovendien verhoogd ten opzichte van de omliggende wijken en door de strenge symmetrie en kolossale afmetingen is het een toonbeeld van absolute macht. Hitler schijnt het dan ook een erg mooi gebouw te hebben gevonden en mogelijk heeft het Ceaucescu geïnspireerd bij de bouw van zijn enorme Primaverri Paleis in Roemenië.
Hergé, de tekenaar van Kuifje, woonde in Etterbeek. Etterbeek is een Brusselse wijk en ligt niet ver van de Marollen. Ik stel me zo voor dat hij daar op straat of in een café iemand ‘architect!’ heeft horen vloeken. Het heeft Hergé zeker geïnspireerd om het vocabulaire van Kapitein Haddock verder uit te breiden.